Once Upon a Time in Iraq is een hartverscheurende reconstructie van de oorlog in Irak en de opkomst van IS

De derde aflevering van het vijfdelige, en we zeggen het maar meteen, onvergetelijke Once Upon a Time in Iraq, een geschiedenis van de oorlog in Irak van de invasie in 2003 tot en met de val van IS speelt zich af op één locatie. De slag om Fallujah, een stad waar zich de opstandelingen tegen de bezetting van Irak hadden verschanst, duurde anderhalve maand, in november en december 2004, en na afloop stond er nauwelijks meer een gebouw overeind.

In de extreme chaos van deze strijd van huis tot huis kiest de Britse regisseur James Bluemel een centraal verhaal waarin het lot van een jonge Australische oorlogsfotograaf (de enige fotograaf aanwezig) en dat van een jonge Amerikaanse marinier op noodlottige manier met elkaar worden verweven. De marinier was een van de tientallen gesneuvelden aan Amerikaanse zijde en kan zijn verhaal dus niet zelf vertellen, maar Bluemel introduceert zijn ouders die het korte leven van hun zoon, doodgeschoten door een sluipschutter die verschanst zat in een minaret, in een hartverscheurend perspectief plaatsen.

Fotograaf Ashley Gilbertson kampt sindsdien met een schuldgevoel dat in het indringende interview met Bluemel van zijn gezicht is te lezen. Hij was samen met de New York Times-correspondent Dexter Filkins in Fallujah om verslag te doen van de bloedige veldslag en hij had het gevoel dat er nog een beeld ontbrak: het visuele bewijs dat de opstandelingen zich verscholen in minaretten - voor de Amerikanen volgens de regels van de strijd verboden terrein.

Dus beklom Gilbertson, begeleid door een Amerikaanse patrouille, op een van de laatste dagen van de slag zo’n kapotgeschoten minaret waarin een gedode sluipschutter werd vermoed. De schrijver kan op afstand speculeren; de fotograaf zal zelf ter plekke moeten zijn. De sluipschutter bleek nog te leven en hij schoot de voorste man van het groepje door het hoofd; een familie zonder zoon en een fotograaf met een trauma achterlatend.

In de vijf delen van Once Upon a Time in Iraq komen er tientallen van dit soort verhalen voorbij, deels in de vorm van interviews en deels in de vorm van uniek archiefmateriaal, met adembenemende momenten als we in de montage heen en weer springen tussen beide.


Een meisje dat we zien op chaotische nieuwsbeelden vlak na een aanslag, waarbij een granaatscherf haar gezicht deels verwoestte, kijkt ons opeens als volwassen vrouw aan. Een man die als enige een slachting van IS waarbij 1500 mannen werden vermoord overleefde, wijst zichzelf aan op beelden van eindeloze rijen gevangenen vlak voor hun executie: dat ben ik.

Net als The Vietnam War van Ken Burns (2017) wordt het verhaal van de oorlog in Irak van alle kanten verteld, door militairen, vluchtelingen en kinderen van toen, maar ook door een Saddam-getrouwe man en uiteindelijk zelfs een gevangen IS-soldaat, die nog rotsvast in de zaak gelooft.

Twee getuigen springen eruit in al die verhalen. De Amerikaanse journalist Dexter Filkins, die over de oorlog het journalistieke meesterwerk The Forever War schreef, is de man die ter plekke zag hoe het compleet ontbreken van een post-invasieplan van de Amerikanen verantwoordelijk was voor de chaos van de opstand en de opkomst van IS.

En Waleed Nesyif, ten tijde van de invasie een 18-jarige Iraakse jongen en geobsedeerd door alles wat uit het Westen kwam, zag als van de Amerikanen hoe zijn land (en zijn eigen toekomst) snel richting de afgrond gleed. James Bluemel is een meesterlijk interviewer die alle rafelrandjes - en een enkele stroomuitval - gewoon in de gesprekken laat zitten. Het is duidelijk dat veel van deze mensen voor het eerst in hun eigen afgrond durven kijken.

De stemmen van Bush en Blair en Rumsfeld, en andere architecten van de invasie, horen we alleen in officiële momenten. Hun retoriek over de overwinning van de democratie in Irak klinkt holler en holler; tot er een gapende leegte overblijft.

Once Upon a Time in Iraq

★★★★★

Documentaire

Een vijfdelig BBC-serie van James Bluemel

Te zien op NPO Plus
https://www.volkskrant.nl/cultuur-me...n-is~bc981395/

Ik heb deze docu gezien, ben er nog steeds stil van...het onrecht wat die Irakezen is aangedaan door die terror Amerikanen