De Turkse president Recep Tayyip Erdogan verklaart maandag de nieuwe luchthaven van Istanbul voor geopend. De investering van ruim 10 miljard euro is het grootste prestigeproject van Turkijes sterke man. Het nieuwe vliegveld ontwikkelt zich volgens directeur Kadri Samsunlu in de komende jaren tot het ‘centrum van de mondiale luchtvaart’.

Met een capaciteit van 200 miljoen passagiers per jaar is Istanbul New Airport straks de grootste luchthaven ter wereld. In de afgelopen decennia vervulden West-Europese luchthavens als Schiphol de rol van overstapstation voor het internationale reizigersverkeer. Terwijl de West-Europese overheden het vliegverkeer om milieuredenen willen beteugelen, nemen Qatar, Abu Dhabi en vooral Dubai en Istanbul de wereldwijde ‘hub-functie’ gretig over.

Met volle steun van de overheid
Turkish Airlines groeide de afgelopen jaren snel. Met volledige steun van de overheid, want de nationale luchtvaartmaatschappij was het paradepaardje van Erdogan. Maar de groei van soms wel 10 procent per jaar stuitte op capaciteitsproblemen van Istanbul Atatürk Airport. Het is er zo druk dat er lang niet voldoende gates zijn en veel reizigers in overvolle bussen van vliegtuig naar terminal moeten worden vervoerd. Vervolgens moeten ze vaak staand wachten op hun aansluitende vlucht. Want bij de gate zijn alle stoelen al snel bezet, terwijl het toestel wegens spitsuur niet op tijd kan vertrekken.

Turkse toekomst zit in de lucht
Atatürk Airport is met ruim 60 miljoen passagiers per jaar bijna net zo groot als Schiphol. Maar waar in Nederland op last van de overheid de luchtvaart aan banden wordt gelegd, ziet de Turkse staat het internationale reizigers- en vrachtvervoer juist als een kans. ‘De toekomst zit in de lucht,’ zegt vliegvelddirecteur Kadri Samsunlu.

Den Haag en Brussel zinnen op ticketbelastingen, btw op kerosine en steeds hogere CO2-heffingen op vliegverkeer. In Turkije gaat het anders. Daar springt Ankara financieel bij als de nieuwe luchthaven in Istanbul er niet in slaagt om de beloofde passagiersaantallen te halen.

Wat als Schiphol steeds duurder wordt?
Stimuleert het West-Europese beleid van kostenverhogingen groei van de nieuwe Turkse luchthaven? Als Schiphol steeds duurder wordt, kiezen reizigers tussen bijvoorbeeld Afrika en de Verenigde Staten, tussen Europa en Australië of tussen India en Canada op den duur voor een route via Istanbul.

Samsunlu houdt zich wijselijk op de vlakte: ‘Het is aan de overheden om beleid te bepalen.’ Hij gaat niet bevestigen dat het Europese klimaatbeleid zal leiden tot een verschuiving van het mondiale luchtverkeer naar Turkije en het Midden-Oosten. ‘Ik kan alleen maar zeggen dat we niet alleen op kosten concurreren met luchthavens als Schiphol, maar ook op efficiency en reizigerscomfort.’

Luchthavens als teken van grootsheid islam
Voor een deel van de publieke opinie is Schiphol langzamerhand een scheldwoord. In Turkije en de Arabische wereld worden luchthavens gebouwd om de allure van het land en zeker ook de grootsheid van het geloof te onderstrepen. Bij de toegang tot de luchthaven zien reizigers niet zozeer parkeergarages, maar vooral een grote moskee.

Het nieuwe vliegveld ligt in het Europese deel van Turkije, aan de kust van de Zwarte Zee op 35 kilometer van hartje Istanbul. Maar met hoge plafonds, ronde pilaren en gewelven bevestigt de hypermoderne terminal de indruk van een andere architectuur, die van het Midden-Oosten.

‘Als ik op Europese of Amerikaanse luchthavens kom, dan zie ik vijftig tinten grijs. Dat is hier anders,’ zegt Taner Aslan, directeur design van Istanbul New Airport.

‘Onze kleurstellingen zijn anders. We hebben veel hout aan de wanden. We wilden een ruimtelijke, rustgevende luchthaven, maar juist in de taxfreewinkels – qua oppervlak straks de grootste ter wereld – mag het juist weer gonzen als in de aloude bazaar in Istanbul.’

Speculaties over naam Erdogan Airport
Istanbul New Airport is een voorlopige aanduiding. Over een definitieve naam wordt in Istanbul nog gespeculeerd. Mogelijk gaat de naam Atatürk over van het oude naar het nieuwe vliegveld. Mustafa Kemal Atatürk (1881-1938) was de grondlegger van het moderne Turkije, met een strikte scheiding tussen islam en staat. Maar het kan ook zijn dat de naam van de nieuwe luchthaven een eerbetoon wordt aan president Recep Tayyip Erdogan, leider van de op de islam georiënteerde Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling. Dan maakt het staatshoofd maandag bekend dat dit stukje nationale trots naar zichzelf wordt genoemd. Er doen ook andere namen de ronde. ‘Zelfs ik weet niet welke naam zal worden gekozen,’ zegt directeur Samsunlu.

Istanbul rukt op naar nummer 1 van de wereld
De eerste fase van Istanbul New Airport is volgens de directie voor 95 procent klaar. Maar omdat 29 oktober de nationale feestdag is, is op die dag de openingsplechtigheid. Begonnen wordt met vijf binnenlandse vluchten per dag. Eind december gaat vliegveld Atatürk dicht en verplaatst alle luchtverkeer zich met ‘een big bang’ naar de nieuwe luchthaven.

Of die operatie lukt, is onzeker. De verkeerstoren en zelfs de moskee bij de ingang zijn nog lang niet klaar. Op het terrein en in de terminal lopen nog bouwvakkers rond. Buiten waaien plastic zakken rond en moet nog heel veel bouwafval worden opgeruimd.

De eerste terminal en de eerste twee start- en landingsbanen kunnen 90 miljoen passagiers verwerken. Over twee jaar komt een derde baan in bedrijf. In 2028 zijn er drie terminals en zes banen. De luchthaven kan dan 200 miljoen reizigers per jaar aan en verslaat daarmee de wereldtop. Op dit moment vormen Atlanta in de Verenigde Staten (104 miljoen), Peking in China (95 miljoen) en Dubai (85 miljoen) de top drie. Schiphol staat als twaalfde op de lijst grootste luchthavens ter wereld.

https://www.elsevierweekblad.nl/buit...g-over-652978/