De wattenstaafjes komen in een van de ruim zestig labs terecht; van commerciële labs, ziekenhuislabs tot het RIVM-lab. Die hebben allemaal eigen regels. De meesten houden zich aan internationale normen, afspraken over hoe ze bijvoorbeeld genetisch materiaal bewaren, maar dat geldt niet voor alle labs.
Drie grotere labs hebben een contract met de overheid, waarin staat dat restmateriaal na drie maanden wordt vernietigd. Andere labs hebben niet zo'n contract.
Laboratoria kunnen allerlei redenen hebben om materiaal langer te bewaren, of er geanonimiseerd wetenschappelijk onderzoek mee te doen. Zo kunnen ze ziekten beter leren begrijpen en bestrijden. Dat bewaren kan heel belangrijk zijn. Zo is de huidige meest gebruikte coronatest gemaakt met oud SARS-materiaal.
De coronamonsters mogen ook worden gebruikt voor verder onderzoek. Maar wat er precies mag volgens de wet, met name de Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (Wgbo), is niet altijd helder. Daarom is een nieuwe wet in de maak die het gebruik van lichaamsmateriaal strakker moet regelen.
Geen landelijk beeld
In de praktijk is er geen instantie die landelijk bijhoudt wat er met monsters uit covid-testen gebeurt. Niemand die NOS op 3 sprak weet of alle labs op eenzelfde manier omgaan met de regels, of wat er waar daadwerkelijk in een xxxxxng ligt.
Wetenschappers benadrukken dat er zorgvuldige procedures zijn voor of en hoe het materiaal wordt gebruikt. Met name academische labs hebben daar al langer ervaring mee. Ze toetsen het gebruik op internationale normen voor labs en op wat er in de wet staat. En ze zeggen dat ze alleen onderzoek doen als dit in het algemeen belang is.
Maar feit is ook dat labs voor het omgaan met monsters vooral zelf regels opstellen en die ook zelf toetsen: zelfregulatie dus. En er kunnen ook commerciële belangen zijn.
Er is een toezichthoudende instantie die het beleid van labs checkt, de Raad voor accreditatie, maar niet alle labs vallen onder die instantie. En zij controleren nadrukkelijk niet op wat er uiteindelijk met monsters gebeurt of hoe lang die in de xxxxxng liggen.
Dat toezicht blijkt bij niemand te liggen: niet bij de Autoriteit Persoonsgegevens (die gaan alleen over de verwerking van persoonsgegevens, niet over lichaamsmateriaal), niet bij de inspectie in de zorg (die handhaven niet op deze wet) en niet bij de medisch-ethische toetsingscommissies (die handhaven ook niet op deze wet).