Noorderlicht
28-09-2014, 16:20
www.trouw.nl
In zijn column in de New York Times stak de Amerikaanse journalist Thomas Friedman begin deze week de loftrompet over het pluralisme. Het voorkomt separatisme en het is door de dynamiek tussen verscheidene culturen een bron van economische en culturele vernieuwing. President Obama voegde er enkele dagen later in zijn toespraak tot de Algemene vergadering van de VN nog een derde, urgente reden aan toe: het geeft jonge moslims een alternatief voor extremisme.
Obama ging nog een stap verder. De strategie tegen extremistische bewegingen als IS en Al-Kaida is tot mislukken gedoemd als de wereld er niet in slaagt dat alternatief te bieden. In de islamitische wereld zijn de voorbeelden van democratieën die aan de verscheidenheid ruimte geven spaarzaam. Obama noemde Tunesië, waar seculiere en islamitische partijen samen in een volwassen politiek proces de grondslag hebben gelegd voor zo'n democratie, en verder Senegal, Indonesië en Maleisië.
Maar [size=3]hoe pluralistisch zijn de westerse democratieën zelf, in de zin dat zij de verscheidenheid aan levensovertuigingen niet alleen beschermen maar ook voluit ruimte geven?[/size] In de omschrijving die Friedman hanteert, gaat het niet om diversiteit op zich. In dat geval zouden de spanningen in een samenleving alleen maar toenemen - onbekend maakt onbemind. Het beslissende punt is dat minderheden zich met elkaar verstaan en hun identiteit en levensvisie niet in een isolement koesteren.
[size=3]Het eindpunt is dus niet de smeltkroes, integendeel zelfs, maar integratie en sociale dynamiek met behoud van eigen identiteit en levensovertuiging.[/size] In politiek opzicht is het eindpunt evenmin een seculiere staat, die God of Allah achter de voordeur terugdringt. De vraag waar Nederland zich in dit perspectief bevindt, is uiterst relevant voor de strategie tegen het gewelddadige extremisme, het gaat niet om een theoretische exercitie.
Als het hier al niet lukt een goed voorbeeld te geven van een democratie naar pluralistisch model, kan dat idee buiten noch binnen de grenzen tegenwicht bieden aan de verleiding van gewelddadig extremisme. Het alternatief, dat volgens Obama zo cruciaal is in de strijd tegen IS, ontbreekt dan, omdat het onvoldoende begerenswaardig is of zelfs als hypocriet wordt verworpen. Waar staat Nederland?
[size=3]In het politieke debat van de afgelopen decennia heeft de opvatting veld gewonnen dat God achter de voordeur thuishoort en zich niet mag vertonen in het publieke domein. Misschien moet je zeggen dat God het onbedoelde slachtoffer is geworden van de angst voor Allah. Meer steun in de feiten vindt de waarneming dat libertairen in verschillende partijen in deze tijd hun kans schoon zien het publieke domein van alle religieuze sporen te zuiveren.
Het gevolg van deze verschuiving is dat moslims noch christenen zich hier geheel en al veilig of althans gerespecteerd weten.[/size] Dat mogen vooral het CDA en de PvdA zich aanrekenen, omdat zij bij uitstek de dragers van het pluralisme van Nederlandse snit zijn. Beide partijen hebben in zichzelf verscheidene geloven en levensbeschouwingen verenigd, maar bij het verdedigen van de pluraliteit in het publieke domein hebben zij het de afgelopen jaren volledig laten afweten.
Sterker nog, zij hebben zich de rigide uitleg van de scheiding tussen kerk en staat van de liberaal Bolkestein laten opdringen dat God of Allah in de openbare ruimte, dus ook in het politieke debat, geen rol mag spelen. Deze uitleg is trouwens allesbehalve liberaal. De scheiding van kerk en staat is een verworvenheid van de Verlichting en voorziet in een staats- en kerkvrije ruimte waarin burgers zich voluit kunnen ontplooien.
Deze vrijheid biedt dus juist de grondslag voor een pluralistische democratie, waarin christenen, moslims en humanisten met een veilig gevoel op het scherp van de snede het debat kunnen aangaan. De strategische fout die vooral het CDA en de PvdA in het integratiedebat hebben begaan, is dat zij deze verworvenheid in onze democratische traditie uit handen hebben gegeven. [size=3]Het kan geen kwaad bij deze ernstige vergissing stil te staan en een blik in de achteruitkijkspiegel te werpen, alvorens van moslims in dit land te verlangen dat zij zich, hoe politiek betekenisvol ook, tegen het extremisme van IS uitspreken.
Friedman noemt Amerika een geslaagd voorbeeld van pluralisme. Daar valt wel wat op af te dingen. Maar vanaf deze kant van de oceaan past in dit opzicht vooral bescheidenheid.
Hans Goslinga