Chitesel
04-10-2011, 16:32
[URL="http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2668/Buitenland/article/detail/2947682/2011/10/04/Nobelprijs-Natuurkunde-naar-onderzoekers-heelal.dhtml"]Spotted on[/URL]
De Nobelprijs natuurkunde 2011 gaat naar astronomen die hebben aangetoond dat het heelal steeds sneller uitzet. Dat is dinsdag bekend gemaakt in Stockholm. De prijs, van in totaal 1,1 miljoen euro, wordt op 10 december uitgereikt, de sterfdag van Alfred Nobel.
De Amerikaanse astronoom Saul Perlmutter ontvangt de helft van de prijs voor zijn theoretische onderzoek naar de uitzetting van het universum, die volgens meetwerk van de Australier Brian Schmidt aan sterexplosies steeds sneller verloopt. Schmidt deelt de helft van de prijs met de Amerikaan Adam Riess, die nauw verbonden is aan het Hubble ruimtetelescoop.
Supernova's
Perlmutter (1959), verbonden aan het Lawrence Berkeley laboratorium, leidde in 1988 een eerste team onderzoekers die de bewegingen bestudeerden van zogeheten type 1a supernova's. Zulke sterontploffingen hebben een vaste helderheid, zodat hun schijnbare helderheid bruikbaar is als een afstandsmaat in het heelal. Tientallen supernova's bleken minder helder dan op grond van hun afstand zou moeten.
Perlmutters resultaten werden destijds voorpaginanieuws, omdat ze suggereerden dat het heelal steeds sneller uitdijt. In de meeste kosmologische modellen wordt er vanuit gegaan dat het heelal na de oerknal uiteindelijk steeds trager zal uitzetten of zelfs weer inkrimpen. Daarvoor is de zwaartekracht van alle materie samen verantwoordelijk. Wat de steeds snellere uitzetting aandrijft, is sindsdien een van de belangrijkste vragen geworden in de astronomie. Astronomen spreken van zogeheten 'donkere energie'. Ook fysici zoeken naar mogelijke verklaringen.
Vervolgonderzoek
In 1994 zette de Australiër Brian Schmidt (1967), van de Australian National University, met ondermeer Adam Riess van Johns Hopkins University (1969) een veel groter vervolgonderzoek op, om Perlmutters eerste resultaten te controleren en verder uit te werken. Ook zij concludeerden dat de uitzetting zich versnelt.
Volgens het Nobelcomite is de ontdekking van Perlmutter, Schmidt en Reiss nauwelijks te overschatten, aangezien kennelijk driekwart van alle energie in het heelal tot nog toe over het hoofd was gezien. 'Alles is weer mogelijk', aldus de bekendmaking dinsdag.
De Nobelprijs natuurkunde 2011 gaat naar astronomen die hebben aangetoond dat het heelal steeds sneller uitzet. Dat is dinsdag bekend gemaakt in Stockholm. De prijs, van in totaal 1,1 miljoen euro, wordt op 10 december uitgereikt, de sterfdag van Alfred Nobel.
De Amerikaanse astronoom Saul Perlmutter ontvangt de helft van de prijs voor zijn theoretische onderzoek naar de uitzetting van het universum, die volgens meetwerk van de Australier Brian Schmidt aan sterexplosies steeds sneller verloopt. Schmidt deelt de helft van de prijs met de Amerikaan Adam Riess, die nauw verbonden is aan het Hubble ruimtetelescoop.
Supernova's
Perlmutter (1959), verbonden aan het Lawrence Berkeley laboratorium, leidde in 1988 een eerste team onderzoekers die de bewegingen bestudeerden van zogeheten type 1a supernova's. Zulke sterontploffingen hebben een vaste helderheid, zodat hun schijnbare helderheid bruikbaar is als een afstandsmaat in het heelal. Tientallen supernova's bleken minder helder dan op grond van hun afstand zou moeten.
Perlmutters resultaten werden destijds voorpaginanieuws, omdat ze suggereerden dat het heelal steeds sneller uitdijt. In de meeste kosmologische modellen wordt er vanuit gegaan dat het heelal na de oerknal uiteindelijk steeds trager zal uitzetten of zelfs weer inkrimpen. Daarvoor is de zwaartekracht van alle materie samen verantwoordelijk. Wat de steeds snellere uitzetting aandrijft, is sindsdien een van de belangrijkste vragen geworden in de astronomie. Astronomen spreken van zogeheten 'donkere energie'. Ook fysici zoeken naar mogelijke verklaringen.
Vervolgonderzoek
In 1994 zette de Australiër Brian Schmidt (1967), van de Australian National University, met ondermeer Adam Riess van Johns Hopkins University (1969) een veel groter vervolgonderzoek op, om Perlmutters eerste resultaten te controleren en verder uit te werken. Ook zij concludeerden dat de uitzetting zich versnelt.
Volgens het Nobelcomite is de ontdekking van Perlmutter, Schmidt en Reiss nauwelijks te overschatten, aangezien kennelijk driekwart van alle energie in het heelal tot nog toe over het hoofd was gezien. 'Alles is weer mogelijk', aldus de bekendmaking dinsdag.