abittruth
16-04-2011, 11:38
Ik vind complottheorieën interessant. Ik heb ooit een boek gekocht waarin alle 'serieuze' complotten van A tot Z staan beschreven. Het leest als een avonturenboek voor jongens. Het verbaast me niet dat het vooral mannen zijn - meestal intelligent en ietwat dwangmatig - die allerlei gebeurtenissen in de wereld gedetailleerd linken aan geheime genootschappen. Stuk voor stuk fascinerende verhalen vol spannende intriges, corruptie en leugens. De vermeende samenzweringen zijn echter zo talrijk, welke is nou echt waar?
Wat is een complottheorie?
Wikipedia zegt: "Een complottheorie is een theorie die buiten de gangbare hypothese voor de verklaring van een waarneming treedt, en in plaats daarvan stelt dat de waarneming een gevolg is van manipulaties door twee of meer mensen, geheime diensten, of andere samenspanningen. Het begrip complottheorie gaat niet over echte (objectieve) samenzweringen, maar over (nog) onbewezen theorieën." Het woord 'complottheorie' wordt pas in de mond genomen als er goede redenen zijn om aan te nemen dat de officiële verklaring der feiten gewoon klopt en dat daar hoogstwaarschijnlijk geen geheim genootschap aan te pas is gekomen.
Het is te makkelijk om alle complottheorieën op één hoop te gooien. Er bestaan ook echte complotten. Er zijn groepen die er belang bij hebben hun plannen ondergronds te houden. De Holocaust, Watergate-schandaalen de cover-up van kindermisbruik door het Vaticaan zijn voorbeelden van ontmaskerde samenzweringen. Deze bewezen complotten bieden ook goed vergelijkingsmateriaal en een reden om te twijfelen aan de de hardnekkige complottheorieën die momenteel welig tieren. Vooral Watergate laat zien hoe moeilijk is het is om, zelfs maar onder een paar mensen, een geheimpje te bewaren. De meeste complotten zijn echter niet te bewijzen, maar ook niet te ontkrachten. En dat is hun grote (aantrekking)kracht. De samenzweerders zijn sluw, strak gedisciplineerd en laten maar weinig sporen na. Maar wie lang genoeg speurt vindt blijkbaar toch genoeg aanwijzingen om er een spannend verhaal van te maken.
Een paar voorbeelden:
9/11 was an inside job: de Amerikaanse regering heeft de aanval zelf in scene gezet
De Holocaust is helemaal niet gebeurd
Big Brother Google is watching you! Maar waarom?
We worden besproeid!
En hier een heel rijtje complottheorieën op Wikipedia.
Voor de meeste mensen klinken bovenstaande theorieën vergezocht, maar luister een keer naar een lezing of lees een boek van sommige van deze denkers en je zult al snel twijfelen: 'Waar rook is is vast vuur.' In hun stellige, erudiete taalgebruik verweven ze ontelbare verwijzingen uit oude en nieuwe literatuur, citaten en getuigenissen van relevante betrokkenen, (bijna) bovennatuurlijke claims negatieve bewijzen en uitgekomen voorspellingen. Voor de minder getrainde lezer lijkt de conclusie op een gegeven moment onontkoombaar: we worden ongelooflijk voor het lapje door gehouden. En de auteur is een ontzettend heldere geest die door al het bedrog heenkijkt.
Toch hoef je niet een ontzettend heldere geest te zijn om - na enig denkwerk - te snappen dat het niet helemaal klopt. Allereerst: net zoals de Bijbel en de Koran elkaar uitsluiten als het gaat om wie het bij het juiste eind heeft, zo kunnen in ieder geval niet alle complottheorieën waar zijn. Sommige van deze intelligente jongens hebben het in in elk geval ten dele mis. Of de wereld wordt geregeerd door reptielachtige aliens of niet? Of Obama is is een kwaaie pier, of hij is de nieuwe messias, of een onnozele marionet?)
Ik heb lang niet alle theorieën bestudeerd, en ik kan niet met zekerheid zeggen hoe veel waarheid erin de afzonderlijke theorieën schuilt, maar ik geef je een kleine leidraad: hoe meer de theorieën gebaseerd zijn op onderstaande drogredenen hoe harder er een onzin-alarm zou moeten gaan rinkelen.
Mensen met dezelfde belangen die elkaar opzoeken zijn verdacht
Veel complottheorieën klinken aannemelijk omdat onze wereld van nature georganiseerd is rondom groepen met tegenstrijdige belangen. En vaak zijn er leugentjes en corruptie nodig om die belangen te beschermen. Mensen met geld, mensen zonder geld. Rechtse mensen, linkse mensen. Bazen en werknemers. Gelovigen en niet-gelovigen. De mensen aan de top, de mensen daaronder. Enzovoorts. En uiteraard zullen luitjes met dezelfde belangen samen klonteren en hun eigen agenda willen bepalen. En dat doen ze ook. Het probleem is dat de werkelijkheid van alledag het heel moeilijk maakt om welk complot dan ook echt geheim en goed georganiseerd te houden, laat staan succesvol een heel volk, of de hele mensheid om te de tuin te leiden en een nieuwe wereldorde tot stand te brengen. Een beetje complot heeft daar bovennatuurlijke krachten of superieure technologieën voor nodig, en die zijn natuurlijk weer niet zo makkelijk te bewijzen.
Losse gebeurtenissen duiden op een samenzwering
Collega P. negeert jou op het werk, Collega M. neemt 3x haar telefoon niet op, de baas doet afstandelijker dan normaal tegen je, gisteren lag er een brief op je bureau die er nu niet meer ligt, jij hebt een maand geleden een korte affaire gehad met een populaire collega die verliefd op jou is geworden en zich heel gekwetst heeft gevoeld door jou afwijzing en nu is hij al twee dagen niet op het werk verschenen.
Hebben deze gebeurtenissen een connectie? Misschien wel, misschien niet. Waarschijnlijk kom je er snel genoeg achter. Veel complottheorieën zijn nader beschouwd gebaseerd op dit soort losse gebeurtenissen, zonder dat er ooit duidelijke bewijzen van hun connectie boven tafel komen. Hoe verdacht de gebeurtenissen ook lijken, zonder bewijzen kun je geen duidelijke conclusie trekken. Elke advocaat zou je kunnen uitleggen waarom. Als er geen tastbare bewijzen zijn die het verband aantonen of wanneer er ook andere verklaringen (bijvoorbeeld toeval) mogelijk zijn om de gebeurtenissen te verklaren dan heb je nog geen zaak.
De bewijzen bestaan vooral uit vraagtekens en verdachtmakingen
Een groep mensen met andere belangen dan die van ons vinden wij al snel verdacht. En als het onduidelijk is wat die groep van plan is dan vragen we ons terecht af of er niet stiekem een eigen agenda speelt. Iemand die ons wijst op verdachte streken van de groep overtuigt ons al snel dat er iets serieus stinkt. Dat vraagt om openbaar onderzoek. Op zich een goede zaak.
Wat is een complottheorie?
Wikipedia zegt: "Een complottheorie is een theorie die buiten de gangbare hypothese voor de verklaring van een waarneming treedt, en in plaats daarvan stelt dat de waarneming een gevolg is van manipulaties door twee of meer mensen, geheime diensten, of andere samenspanningen. Het begrip complottheorie gaat niet over echte (objectieve) samenzweringen, maar over (nog) onbewezen theorieën." Het woord 'complottheorie' wordt pas in de mond genomen als er goede redenen zijn om aan te nemen dat de officiële verklaring der feiten gewoon klopt en dat daar hoogstwaarschijnlijk geen geheim genootschap aan te pas is gekomen.
Het is te makkelijk om alle complottheorieën op één hoop te gooien. Er bestaan ook echte complotten. Er zijn groepen die er belang bij hebben hun plannen ondergronds te houden. De Holocaust, Watergate-schandaalen de cover-up van kindermisbruik door het Vaticaan zijn voorbeelden van ontmaskerde samenzweringen. Deze bewezen complotten bieden ook goed vergelijkingsmateriaal en een reden om te twijfelen aan de de hardnekkige complottheorieën die momenteel welig tieren. Vooral Watergate laat zien hoe moeilijk is het is om, zelfs maar onder een paar mensen, een geheimpje te bewaren. De meeste complotten zijn echter niet te bewijzen, maar ook niet te ontkrachten. En dat is hun grote (aantrekking)kracht. De samenzweerders zijn sluw, strak gedisciplineerd en laten maar weinig sporen na. Maar wie lang genoeg speurt vindt blijkbaar toch genoeg aanwijzingen om er een spannend verhaal van te maken.
Een paar voorbeelden:
9/11 was an inside job: de Amerikaanse regering heeft de aanval zelf in scene gezet
De Holocaust is helemaal niet gebeurd
Big Brother Google is watching you! Maar waarom?
We worden besproeid!
En hier een heel rijtje complottheorieën op Wikipedia.
Voor de meeste mensen klinken bovenstaande theorieën vergezocht, maar luister een keer naar een lezing of lees een boek van sommige van deze denkers en je zult al snel twijfelen: 'Waar rook is is vast vuur.' In hun stellige, erudiete taalgebruik verweven ze ontelbare verwijzingen uit oude en nieuwe literatuur, citaten en getuigenissen van relevante betrokkenen, (bijna) bovennatuurlijke claims negatieve bewijzen en uitgekomen voorspellingen. Voor de minder getrainde lezer lijkt de conclusie op een gegeven moment onontkoombaar: we worden ongelooflijk voor het lapje door gehouden. En de auteur is een ontzettend heldere geest die door al het bedrog heenkijkt.
Toch hoef je niet een ontzettend heldere geest te zijn om - na enig denkwerk - te snappen dat het niet helemaal klopt. Allereerst: net zoals de Bijbel en de Koran elkaar uitsluiten als het gaat om wie het bij het juiste eind heeft, zo kunnen in ieder geval niet alle complottheorieën waar zijn. Sommige van deze intelligente jongens hebben het in in elk geval ten dele mis. Of de wereld wordt geregeerd door reptielachtige aliens of niet? Of Obama is is een kwaaie pier, of hij is de nieuwe messias, of een onnozele marionet?)
Ik heb lang niet alle theorieën bestudeerd, en ik kan niet met zekerheid zeggen hoe veel waarheid erin de afzonderlijke theorieën schuilt, maar ik geef je een kleine leidraad: hoe meer de theorieën gebaseerd zijn op onderstaande drogredenen hoe harder er een onzin-alarm zou moeten gaan rinkelen.
Mensen met dezelfde belangen die elkaar opzoeken zijn verdacht
Veel complottheorieën klinken aannemelijk omdat onze wereld van nature georganiseerd is rondom groepen met tegenstrijdige belangen. En vaak zijn er leugentjes en corruptie nodig om die belangen te beschermen. Mensen met geld, mensen zonder geld. Rechtse mensen, linkse mensen. Bazen en werknemers. Gelovigen en niet-gelovigen. De mensen aan de top, de mensen daaronder. Enzovoorts. En uiteraard zullen luitjes met dezelfde belangen samen klonteren en hun eigen agenda willen bepalen. En dat doen ze ook. Het probleem is dat de werkelijkheid van alledag het heel moeilijk maakt om welk complot dan ook echt geheim en goed georganiseerd te houden, laat staan succesvol een heel volk, of de hele mensheid om te de tuin te leiden en een nieuwe wereldorde tot stand te brengen. Een beetje complot heeft daar bovennatuurlijke krachten of superieure technologieën voor nodig, en die zijn natuurlijk weer niet zo makkelijk te bewijzen.
Losse gebeurtenissen duiden op een samenzwering
Collega P. negeert jou op het werk, Collega M. neemt 3x haar telefoon niet op, de baas doet afstandelijker dan normaal tegen je, gisteren lag er een brief op je bureau die er nu niet meer ligt, jij hebt een maand geleden een korte affaire gehad met een populaire collega die verliefd op jou is geworden en zich heel gekwetst heeft gevoeld door jou afwijzing en nu is hij al twee dagen niet op het werk verschenen.
Hebben deze gebeurtenissen een connectie? Misschien wel, misschien niet. Waarschijnlijk kom je er snel genoeg achter. Veel complottheorieën zijn nader beschouwd gebaseerd op dit soort losse gebeurtenissen, zonder dat er ooit duidelijke bewijzen van hun connectie boven tafel komen. Hoe verdacht de gebeurtenissen ook lijken, zonder bewijzen kun je geen duidelijke conclusie trekken. Elke advocaat zou je kunnen uitleggen waarom. Als er geen tastbare bewijzen zijn die het verband aantonen of wanneer er ook andere verklaringen (bijvoorbeeld toeval) mogelijk zijn om de gebeurtenissen te verklaren dan heb je nog geen zaak.
De bewijzen bestaan vooral uit vraagtekens en verdachtmakingen
Een groep mensen met andere belangen dan die van ons vinden wij al snel verdacht. En als het onduidelijk is wat die groep van plan is dan vragen we ons terecht af of er niet stiekem een eigen agenda speelt. Iemand die ons wijst op verdachte streken van de groep overtuigt ons al snel dat er iets serieus stinkt. Dat vraagt om openbaar onderzoek. Op zich een goede zaak.