Acne --------------------------------------------------------------------------------
Wat is het?
Acne is een van de meest algemeen voorkomende aandoeningen bij de mens. Het is een ontstekingsziekte van de talgklieren van de huid. Iedereen heeft er in meer of mindere mate last van (gehad). Hoewel heel ‘gewoon’ wat betreft voorkomen wordt het door de patient ervaren als zeer hinderlijk, cosmetisch storend en kan bij sommigen zelfs tot langdurige somberheid leiden.
Gelukkig is er tegenwoordig een scala aan behandelingen tegen acne voorhanden.
Waardoor wordt het veroorzaakt?
Bijna iedereen heeft in de tienerjaren in meer of mindere mate last van acne. Vooral jonge mannen en vrouwen van 15 tot 18 jaar zijn aangedaan. Dit leeftijdafhankelijke beloop wordt veroorzaakt door:
toename van de geslachtshormoon productie in deze jaren
dit leidt tot vergroting van de talgklieren en meer talgproductie,
een mix van overmatige talgproductie en dode huidcellen (keratinocyten) verstoppen de uitgangen van de talgklieren
hierdoor ontstaan afgesloten talgklieren (comedonen) waarvan de wand kan barsten hetgeen leidt tot
ontsteking van de huid
Welke factoren zijn van invloed op de ernst van de acne?
genetische factoren (andere familieleden hebben ernstige acne)
hormonale factoren
polycysteus ovarium syndroom (vrij zeldzaam)
teveel hormoon aanmaak (zeldzaam)
psychologische stress
omgevingsfactoren
hoge vochtigheidsgraad van de omgeving
vette, porien afsluitende cosmetica
druk door kleding op de huid (strakke boorden, voorhoofdsbanden)
Wat is de rol van bacterieen?
De precieze rol van bacterieen in acne is nog niet geheel duidelijk.
Tijdens de puberteit neemt het aantal bacterieen op de huid aanzienlijk toe. Dit betreft vooral Proprionibacterium acnes (P. acnes).
Het feit dat lokale antibiotica-crème en antibiotica kuren een gunstig effect op acne kunnen hebben wijst op een zekere, maar nog niet geheel opgehelderde, rol in het veroorzaken van acne.
Wat is de rol van de talgklieren?
Acne is een aandoening van de talgklieren. Deze talgklieren bevinden zich overal op de huid met uitzondering van de handpalmen en voetzolen. Niet overal op de huid zijn evenveel talgklieren aanwezig. Hoog op de rug, op het voorhoofd en op de kin bevinden zich de meeste en de grootste talgklieren.
De talgkliertjes scheiden de talg via een kanaaltje uit dat uitmondt in een haarfollikel. Via de haarfollikel komt de talg dan naar het huidoppervlak.
Wat is de functie van talg?
Talg heeft de volgende functies:
het voorkomt vochtverlies uit de huid.
Het beschermt de huid tegen bacterieen en schimmels.
Het geeft de huid een kenmerkende geur.
De productie van talg is afhankelijk van:
de hoeveelheid geslachtshormonen (vooral testosteron en androsteendiol).
De leeftijd (piek in de geslachtsrijpe leeftijd, na het 40e levensjaar neemt de productie van talg geleidelijk af).
Bepaalde geneesmiddelen zoals:
Oestrogenen (b.v. Diane-35 ®
Vitamine A zuur-derivaten (b.v. isotretinoine)
Anti-androgenen (b.v. cyproteronacetaat)
Waardoor wordt acne NIET veroorzaakt?
Acne heeft NIETS te maken met:
het eten van varkensvlees, chocola, patat of mayonaise.
voedselallergie
vitaminetekort (vitaminepillen zijn dus niet nodig)
slechte hygiëne
Hoe ziet het eruit?
Alle vormen van acne tonen in meer of mindere mate de volgende typen huidafwijkingen en restafwijkingen:
Comedonen (mee-eters)
Het meest typisch aan het klinisch beeld van acne zijn de zgn. comedonen of mee-eters. Er zijn verschillende typen comedonen te onderscheiden.
open comedonen (‘blackheads&rsquo
: deze zijn grijs of zwart van kleur. De donkere kleur is geen vuil, maar een pigment dat het lichaam zelf aanmaakt
gesloten comedonen (‘whiteheads&rsquo
: bij deze comedonen is de follikelopening volledig afgesloten waardoor de talg zich gaat ophopen. Deze talg is zichtbaar als witte ‘kopjes’ of puistjes.
Comedonen vertonen in principe geen ontsteking
Pustels
Pustels, of in gewoon Nederlands: puistjes, zijn in feite gesloten comedonen die ontstoken zijn geraakt. Er is duidelijk roodheid (erytheem) zichtbaar, zowel van het puistje zelf als de huid direct eromheen.
Infiltraten
Soms ontstaan rode ontstoken bulten met uitgebreide roodheid en pijn. Dit zijn infiltraten die soms spontaan kunnen ontstaan, maar meestal worden veroorzaakt door het ‘leegknijpen’ van een puistje.
Door de druk die op de wand van de talgklier wordt uitgeoefend kan deze scheuren, waardoor de inhoud in de omgevende huid terechtkomt. Dit kan leiden tot een flinke pijnlijke ontsteking van de huid.
foto's: voorbeelden van infiltraten in het gelaat.
Na het spontaan ‘uitdoven’ van de acne of na behandeling wordt ter plekke van de voormalige ontstekingen nog een rode of paarse verkleuring van de huid gezien. Dit is zijn dus geen actieve acne-afwijkingen maar huid die zich aan het herstellen is. Dit noemen wij postinflammatoir erytheem.
Dit postinflammatoir erytheem kan uiteindelijk donker verkleuren: postinflammatoire hyperpigmentatie. Dit wordt vooral gezien bij mensen met een donker huidtype.
Deze postinflammatoire hyperpigmentatie, die vaak als cosmetisch storend wordt ervaren verdwijnt vaak in de loop der jaren. Men kan proberen dit proces te versnellen door de de hyperpigmentaties te bleken. Dit moet echter altijd onder begeleiding van een arts gebeuren om te voorkomen dat de behandeling ‘doorschiet’.
Littekens
Littekens kunnen bij elke vorm van acne ontstaan, maar zij worden vooral bij de ernstige vormen gezien zoals acne conglobata.
Littekens zijn feitelijk door het lichaam aangemaakte bindweefselgebieden om schade aan de huid te herstellen. Dit bindweefsel heeft een andere structuur dan dat van de gewone huid. Dit is zowel te zien als te voelen. Littekens kunnen in de loop van jaren wel iets verbeteren, maar verdwijnen nooit helemaal.
Typische acne-littekens zijn diepe putjes die vooral op de wangen cosmetisch storend kunnen zijn. Er zijn verschillende manieren om acne-littekens te behandelen.
Welke soorten acne zijn er?
Er worden verschillende typen acne onderscheiden:
Acne vulgaris
Acne conglobata
Acne fulminans
Acne infantum
Acne ectopica (hidradenitis suppurativa)
Acne vulgaris
‘Vulgaris’ is Latijn voor ‘gewoon’. Het is dan ook verreweg de meest voorkomende vorm van acne.
Het kan alle typische kenmerken van acne vertonen, meestal in een vrij milde vorm.
open comedonen
gesloten comedonen
ontstoken papels
postinflammatoir erytheem (bij een uitgebluste acne vulgaris)
Foto: typische localisatie van acne vulgaris rond de mond
Er zijn verschillende behandelmogelijkheden:
milde acne vulgaris
lokale benzoylperoxidegel (Benzac ®
lokale antibiotica (erythromycine, bv)
Diane-35 ® bij vrouwen
Vitamine A zuurcreme lokaal
matig ernstige acne vulgaris:
langdurige antibioticakuur
ernstige acne vulgaris
isotretinoine oraal
De behandelingsmogelijkheden worden meer uitgebreid besproken op de pagina over therapie.
Acne conglobata (et cystica)
Bij acne conglobata staan zeer heftige ontstekingen van de talgklieren op de voorgrond. Dit leidt tot dikke rode en pijnlijke bobbels (infiltraten), die meestal op de rug zijn gelocaliseerd.
Vooral jonge mannen hebben een grote kans deze vorm van acne te ontwikkelen.
Foto: Acne conglobata is vaak op de rug gelocaliseerd.
De behandeling bestaat vrijwel altijd uit de sterkste anti-acne medicijnen. Meestal wordt isotretinoine voorgeschreven.
Acne fulminans
Deze zeer heftige (en gelukkig zeldzame) vorm van acne begint heel plotseling. De afwijkingen van de huid lijken erg op die van de acne conglobata. Het verschil met acne conglobata is vooral dat de patient ook ziek is. Malaise, gewichtsverlies, gewrichts- en spierpijnen kunnen voorkomen.
De oorzaak van acne fulminans is onbekend. Het is beschreven na gebruik van isotretinoine.
Behandeling moet met spoed worden begonnen en kan bestaan uit antibiotica, corticosteroiden of isotretinoine.
Acne infantum
Acne infantum of baby-acne is eigenlijk een buitenbeentje in de ‘acne-familie’. Het komt vrij vaak voor dat pasgeboren babies kleine acne-puistjes in het gelaat krijgen. Dit gebeurt onder invloed van hormonen (androsteron, testosteron e.a.).
De verschijnselen zijn bijna altijd mild en verdwijnen vanzelf. Behandeling is vrijwel nooit nodig, maar zou kunnen bestaan uit benzoylperoxide lokaal.
Acne ectopica (hidradenitis suppurativa)
Ook dit is een buitenbeentje in de acne familie. De afwijkingen komen voor in de liezen en de oksels. Aan hidradenitis is een speciale informatiepagina gewijd.
Hoe wordt acne behandeld?
Behandeling van lichte acne
Bij elke vorm van acne is het van belang de huid goed -maar voorzichtig!- te reinigen met een milde zeep en schoon water. Na het wassen de huid niet droogwrijven, maar voorzichtig droogdeppen om beschadiging van de puistjes te voorkomen.
Lichte vormen van acne worden met op de huid aan te brengen lotions en cremes behandeld. Sommige van deze geneesmiddelen kunnen zonder recept bij de apotheek of drogist worden gekocht. Soms kunnen verschillende lokale middelen worden gecombineerd om het optimale resultaat te verkrijgen.