Bookie
05-07-2009, 09:52
Marokko moderniseert in rap tempo. Tegelijk neemt het religieus bewustzijn toe. Maar anders dan vroeger, wordt geloof individueler beleefd.
„We noemen dit de paradox van de modernisering”, zegt Mohammed Sghir Janjar aan het eind van zijn betoog. In een half uur tijd heeft deze islamdeskundige, een van de meest vooraanstaande intellectuelen van Marokko, overtuigend aangetoond dat zijn land én in ongelofelijk tempo bezig is te moderniseren, én dat Marokkanen veel religieuzer zijn dan een paar decennia geleden.
De tekenen van een religieuze heropleving zijn inderdaad overal. Een greep: een islamistenpartij PJD die sinds twee jaar de op een na grootste politieke partij van het land is, vooral sterk vertegenwoordigd in de steden. Een radicale islamistenbeweging – de sekte van Sjeik Yassin, door de koning verboden – die nog veel meer aanhangers zou tellen dan de PJD. Verder zitten de gevangenissen propvol salafisten. En zie je tijdens de ramadan geen bikini’s meer op het strand. Vrouwen ’mogen’ in die maand niet baden, terwijl ze dat in de jaren zeventig nog massaal deden. En de hoofddoek natuurlijk, die in Marokko de laatste jaren een ongekende populariteit geniet.
Maar Marokko moderniseert ook op verschillende fronten. Zo gaat 90 procent van de kinderen van zes jaar naar school. Vooral meisjes maakten een inhaalslag. Janjar: „Twintig jaar geleden werd de helft van de meisjes nog thuisgehouden, nu volgt 60 procent van hen zelfs een middelbare schoolopleiding.”
Weliswaar kan 47 procent van de Marokkanen nog altijd niet lezen, maar voorspeld wordt dat dat analfabetisme over vijftien jaar grotendeels uit Marokko is verdwenen.
Een andere belangrijke moderniseringsfactor is het dalende geboortecijfer. Janjar: „Marokkaanse vrouwen krijgen gemiddeld nog maar 2,4 kinderen, terwijl dat er in 1960 nog zeven waren. In dat jaar trouwden meisjes nog op 17-jarige leeftijd, nu trouwen ze tien jaar later.”
Een derde factor is de vrouw die gaat werken. Volgens Janjar doen Marokkaanse vrouwen dat tegenwoordig massaal. „38 procent van de Marokkaanse beroepsbevolking is vrouw. Er emigreren tegenwoordig zelfs meer vrouwen dan mannen.”
Als laatste van de belangrijke moderniseringsfactoren noemt Janjar de trek naar de stad. „Nu al woont de helft van de Marokkanen in steden, maar in 2025, als ook het zichtbare analfabetisme zal zijn verdwenen, zal dat 70 procent zijn.”
Het effect van al deze veranderingen, aldus Janjar, is onder meer een religieuze heropleving. „Analfabete boeren die geletterde stedelingen worden, grijpen niet onmiddellijk naar Flaubert. Die gaan als eerste de heilige teksten lezen. Het religieus engagement neemt dus toe.”
Maar dat engagement wordt volgens de islamoloog tegelijkertijd moderner, individueler. „In de jaren zestig was het nog maar een minderheid die bad, al dan niet vijf keer per dag. Nu doet 70 procent van de Marokkanen dat. En toch is het geen terugkeer naar vroeger, omdat de religieuze praktijk is geïndividualiseerd. Marokkanen wonen het vrijdagmiddaggebed nog altijd massaal bij, maar ze kiezen nu zelf wáár ze dat doen. Ze gaan niet mee naar die ene moskee omdat hun oom daar heen gaat maar ze kiezen een moskee waar de toiletten schoon zijn en een goede imam preekt.”
Zo is het volgens Janjar ook met de hoofddoek: de vrouw die ’m draagt, is niet meer die van vroeger. „De kans is groot dat die vrouw werkt, moeder is van maar twee kinderen, een eigen bankrekening en eigen bankpas heeft. Die vrouw is religieus, dat valt niet te betwisten, maar ze is even onbetwistbaar modern.”
© Trouw 2009, op dit artikel rust copyright.
De modernisering in Marokko zet volgens islamoloog Janjar vooral de organisatie van de familie onder druk. „Vroeger had je de extended family, het grote familieverband gestructureerd rondom een almachtige patriarch. Nu is er het kerngezin, man, vrouw, twee kinderen, en de vrouw werkt ook. Het is in dit opzicht veelzeggend dat de islamistenpartij PJD voor het merendeel uit mannen ouder dan 50 bestaat, mannen met heimwee naar het verleden.” Het gaat volgens Janjar zelfs verder dan heimwee. Een bevolking die gedwongen afscheid neemt van eeuwenoude samenlevingsvormen, het platteland verlaat en in de stad gaat wonen, raakt met haar tradities een deel van haar identiteit kwijt. „Men krijgt de neiging sterker te leunen op wat wél behouden blijft, de islamitische identiteit. Terugvallen op het geloof biedt houvast. Datzelfde geloof kan ook antwoord geven op vragen als: ’Hoe nu te leven?’ Antwoorden die men nu zelf in de Koran kan opzoeken.”
http://www.trouw.nl/nieuws/wereld/article2806691.ece/De_paradox__moderner_en_religieuzer_.html
„We noemen dit de paradox van de modernisering”, zegt Mohammed Sghir Janjar aan het eind van zijn betoog. In een half uur tijd heeft deze islamdeskundige, een van de meest vooraanstaande intellectuelen van Marokko, overtuigend aangetoond dat zijn land én in ongelofelijk tempo bezig is te moderniseren, én dat Marokkanen veel religieuzer zijn dan een paar decennia geleden.
De tekenen van een religieuze heropleving zijn inderdaad overal. Een greep: een islamistenpartij PJD die sinds twee jaar de op een na grootste politieke partij van het land is, vooral sterk vertegenwoordigd in de steden. Een radicale islamistenbeweging – de sekte van Sjeik Yassin, door de koning verboden – die nog veel meer aanhangers zou tellen dan de PJD. Verder zitten de gevangenissen propvol salafisten. En zie je tijdens de ramadan geen bikini’s meer op het strand. Vrouwen ’mogen’ in die maand niet baden, terwijl ze dat in de jaren zeventig nog massaal deden. En de hoofddoek natuurlijk, die in Marokko de laatste jaren een ongekende populariteit geniet.
Maar Marokko moderniseert ook op verschillende fronten. Zo gaat 90 procent van de kinderen van zes jaar naar school. Vooral meisjes maakten een inhaalslag. Janjar: „Twintig jaar geleden werd de helft van de meisjes nog thuisgehouden, nu volgt 60 procent van hen zelfs een middelbare schoolopleiding.”
Weliswaar kan 47 procent van de Marokkanen nog altijd niet lezen, maar voorspeld wordt dat dat analfabetisme over vijftien jaar grotendeels uit Marokko is verdwenen.
Een andere belangrijke moderniseringsfactor is het dalende geboortecijfer. Janjar: „Marokkaanse vrouwen krijgen gemiddeld nog maar 2,4 kinderen, terwijl dat er in 1960 nog zeven waren. In dat jaar trouwden meisjes nog op 17-jarige leeftijd, nu trouwen ze tien jaar later.”
Een derde factor is de vrouw die gaat werken. Volgens Janjar doen Marokkaanse vrouwen dat tegenwoordig massaal. „38 procent van de Marokkaanse beroepsbevolking is vrouw. Er emigreren tegenwoordig zelfs meer vrouwen dan mannen.”
Als laatste van de belangrijke moderniseringsfactoren noemt Janjar de trek naar de stad. „Nu al woont de helft van de Marokkanen in steden, maar in 2025, als ook het zichtbare analfabetisme zal zijn verdwenen, zal dat 70 procent zijn.”
Het effect van al deze veranderingen, aldus Janjar, is onder meer een religieuze heropleving. „Analfabete boeren die geletterde stedelingen worden, grijpen niet onmiddellijk naar Flaubert. Die gaan als eerste de heilige teksten lezen. Het religieus engagement neemt dus toe.”
Maar dat engagement wordt volgens de islamoloog tegelijkertijd moderner, individueler. „In de jaren zestig was het nog maar een minderheid die bad, al dan niet vijf keer per dag. Nu doet 70 procent van de Marokkanen dat. En toch is het geen terugkeer naar vroeger, omdat de religieuze praktijk is geïndividualiseerd. Marokkanen wonen het vrijdagmiddaggebed nog altijd massaal bij, maar ze kiezen nu zelf wáár ze dat doen. Ze gaan niet mee naar die ene moskee omdat hun oom daar heen gaat maar ze kiezen een moskee waar de toiletten schoon zijn en een goede imam preekt.”
Zo is het volgens Janjar ook met de hoofddoek: de vrouw die ’m draagt, is niet meer die van vroeger. „De kans is groot dat die vrouw werkt, moeder is van maar twee kinderen, een eigen bankrekening en eigen bankpas heeft. Die vrouw is religieus, dat valt niet te betwisten, maar ze is even onbetwistbaar modern.”
© Trouw 2009, op dit artikel rust copyright.
De modernisering in Marokko zet volgens islamoloog Janjar vooral de organisatie van de familie onder druk. „Vroeger had je de extended family, het grote familieverband gestructureerd rondom een almachtige patriarch. Nu is er het kerngezin, man, vrouw, twee kinderen, en de vrouw werkt ook. Het is in dit opzicht veelzeggend dat de islamistenpartij PJD voor het merendeel uit mannen ouder dan 50 bestaat, mannen met heimwee naar het verleden.” Het gaat volgens Janjar zelfs verder dan heimwee. Een bevolking die gedwongen afscheid neemt van eeuwenoude samenlevingsvormen, het platteland verlaat en in de stad gaat wonen, raakt met haar tradities een deel van haar identiteit kwijt. „Men krijgt de neiging sterker te leunen op wat wél behouden blijft, de islamitische identiteit. Terugvallen op het geloof biedt houvast. Datzelfde geloof kan ook antwoord geven op vragen als: ’Hoe nu te leven?’ Antwoorden die men nu zelf in de Koran kan opzoeken.”
http://www.trouw.nl/nieuws/wereld/article2806691.ece/De_paradox__moderner_en_religieuzer_.html