dhimmi
04-02-2009, 00:55
bron
Cultureel antropoloog Huug van Ooijen stelt dat de Nederlandse samenleving een niet mis te verstaan signaal moet afgeven naar een groot deel van de Marokkaanse gemeenschap en niet slechts naar enkele raddraaiers. Daarbij moet de samenleving duidelijk laten weten waar haar grenzen liggen. Er is immers sprake van een botsing van twee culturen. Hoogste tijd dat deze botsing erkend en bespreekbaar gemaakt wordt.
Afgelopen zomer zat Huug van Ooijen op een terras op de Amsterdamse Noordermarkt te genieten van een kopje koffie. Opeens stopte er vrij abrupt een auto. Een Marokkaanse jongen stapte uit en begon een meisje op de fiets heftig uit te schelden. Van Ooijen vangt daarbij ook flarden op als: ‘… jullie…vuile Nederlanders…altijd….’ Andere jongens stapten uit en gingen in dreigende houding met gebalde vuisten tegenover het meisje staan. Van Ooijen snelde erheen, samen met enkele andere terrasbezoekers, en diende de jongens met wat Marokkaanse, Allah aanroepende verwensingen van repliek. De jongens dropen af en reden met gierende banden weg.
‘Dit soort voorvallen vindt regelmatig plaats in Nederland’, zegt Van Ooijen. ‘Groepjes Marokkaanse jongens stellen zich agressief op naar vrouwen, mannen, homoseksuelen, politieagenten, docenten, ambtenaren, ambulancepersoneel, buschauffeur, etc. Agressief gedrag, wantrouwen en een ‘korte lontjes’- mentaliteit zijn eigen aan veel jonge Marokkanen in Nederland.’
M-woord
Na het incident met de bedreiging van het ambulancepersoneel door Marokkaanse jongeren begin september 2008, sprak de Amsterdamse burgemeester Cohen tot verbazing van velen het M-woord uit. Van Ooijen: ‘Ik vind dat heel dapper van hem, zeker gezien zijn positie als burgervader. Het is een belangrijke eerste stap in de oplossing van het probleem.’
‘De Nederlandse samenleving heeft zich lange tijd weinig geïnteresseerd voor immigranten uit Noord-Afrika die zich decennia geleden in Nederland vestigden om te komen werken als goedkope arbeidskrachten. Iedereen ging ervan uit dat ze een tijdelijk verschijnsel waren en Nederland reageerde dan ook onverschillig op hen. En zo kon de Marokkaanse gemeenschap zich in isolement ontwikkelen met alle gevolgen van dien. Lang ook had Nederland geen interesse in de moskeeën, die op verschillend plekken in het land verrezen. Zo’n moskee was trouwens in het begin meer een vorm van zelforganisatie van mensen uit een bepaalde regio. Het waren plekken waar praktische sociale en economische problemen werden besproken. Het geloof speelde slechts op de achtergrond mee. Ik durf zelfs te stellen dat veel mensen uit het Rifgebergte die vanuit Marokko naar Nederland kwamen hier voor het eerst een moskee bezochten!
Nederland nam Marokkaanse organisaties jarenlang niet serieus. Ik herinner me een moskeebestuur in Gouda dat er al in de jaren tachtig bij de overheid op aandrong om over te gaan op een radicaal spreidingsbeleid in onderwijs en huisvesting. Ze smeekten wanhopig om een deel van hun ontsporende jongeren hard aan te pakken door hen bijvoorbeeld terug te sturen naar Marokko. Deze voorstellen werden destijds afgedaan als onhaalbaar en met een ‘zo doen we dat niet in Nederland.’
Dat veranderde pas na 11 september 2001. Vanaf dat moment werden al die Marokkaanse organisaties en moskeebesturen opeens wél als serieuze gesprekspartners benaderd. Maar toen was het al te laat. De organisaties waren reeds naar binnen gekeerd en wentelden zich vermoeid in een ‘cultuur van niet begrepen worden.’
Riffijnen
Het grootste deel van de Marokkanen in Nederland zijn Berbers uit het Rifgebergte. Van Ooijen stelt dat Riffijnen na eeuwenlange overheersing door de Spanjaarden en de Fransen, én een behandeling als tweederangsburgers door Marokko zelf een sterke overlevingsdrang hebben ontwikkeld. ‘Ze hebben een vechtersmentaliteit en een stevig wantrouwen naar de staat, de politie, instituties, scholen en noem maar op. Maar ze hebben ook onderling een sterk wantrouwen. Die mentaliteit namen ze mee naar Nederland en gaven dit door aan hun kinderen. Deze ontwikkeling werd in Nederland geen strobreed in de weg gelegd. Door de onverschilligheid van de Nederlanders werd het wantrouwen van de Berbers alleen maar aangewakkerd. Tegenwoordig botst de Marokkaanse cultuur in Nederland regelmatig stevig met de poldercultuur van de Nederlanders. Het wantrouwen komt bij veel van de jongeren tot uitdrukking in het opzoeken van de grenzen van het systeem. De in hun ogen softe reactie van dat systeem maakt geen indruk. Een hard beleid zit niet in de polderaard. Zo zijn wij niet. Nederland verbergt zich na een incident daarom nog steeds vaak achter een paar stevige uitspraken hoe het anders moet, om zich daarna terug te trekken achter een wal van goede voornemens, veelal papieren maatregelen en nog enkele vage projecten. Nederland weet zich geen houding te geven.’
Dat zou wel eens te maken kunnen hebben met de onzekerheid van Nederlanders over hun identiteit als Nederlander. Dé Nederlandse identiteit blijft vies klinken. Kijk maar naar de reacties op de uitspraken van prinses Maxima hierover vorig jaar.
Fransen staan daarin heel anders. Je kunt trots zijn op je Franse paspoort zonder extreem rechtse sympathieën te koesteren of in het onderbuikgevoel-circuit van volksmenners te belanden. Maar Nederland reageert krampachtig op de kwestie nationale identiteit.
Spiegel
De regelmatig uit de hand lopende situaties met Marokkaanse jongeren beroert de gemoederen in ons land inmiddels stevig. Van Ooijen: ’Het gedrag van veel van deze jongeren in Nederland, het tarten van het moreel en institutioneel systeem, houdt Nederland in wezen een spiegel voor. Het geeft na al die jaren vrij goed aan waar de zwakke plekken zitten van allerhande instanties, waaronder het onvermogen van het welzijnswerk en hulpverlening.’
Eerste stap
De Marokkaanse cultuur van wantrouwen en slachtofferschap heeft tot nu toe dus vrij spel gekregen in de Nederlandse samenleving. Stevig reageren was lang ‘not done’ voor bestuurders. Recente afsplitsingen van de VVD maken dankbaar gebruik van de situatie en sprongen op hun manier in het vacuüm dat hierdoor langzaam is ontstaan. Want steeds meer mensen in Nederland ervaren voorvallen als in dit artikel beschreven langzaam toch wel als ‘erg vervelend’, om een understatement te gebruiken. Er moet ‘iets’ gebeuren. ‘Het uitspreken van het M-woord is een eerste stap’, aldus van Ooijen. ‘Het doorbreekt een taboe. En door het probleem te benoemen open je de deur naar een oplossing.’
Duidelijkheid
Die oplossing ligt volgens Van Ooijen in het bieden van duidelijkheid en stellen van grenzen. ‘Als je bijvoorbeeld een ambulancemedewerker met de dood bedreigt, wordt je onmiddellijk opgepakt en krijg je een zware boete. Dat voelt de bedreiger in zijn portemonnee. Als hij het niet kan betalen, laat je hem ervoor werken. In elk geval moeten de straffen hard, consequent en effectief zijn.
Wees ook duidelijker waar je als samenleving staat en waar je grenzen liggen. Maak duidelijk dat onze maatschappelijke instituties gericht zijn op ondersteuning, zorg en hulp en dat het geen pas geeft deze vijandig te behandelen. Maak ook duidelijk dat wij hier in de publieke ruimte uitgaan van de gelijkwaardigheid van mannen, vrouwen, homoseksuelen, gelovigen en ongelovigen. Dat soort dingen. Geef niet de suggestie dat hierover nog gediscussieerd kan worden. Die tijd hebben we immers gehad.
Frankrijk creëerde een tijd terug helderheid met het verbod op het dragen van hoofddoekjes. Ook zo’n taboe. In Frankrijk zijn kerk en staat sterk gescheiden. Zo zie je bijvoorbeeld geen religieuze symbolen in het gemeentehuis en op scholen. Dus ook geen hoofddoeken. Dat is duidelijk. En dat ervaren ook veel moslims in Frankrijk zo. Die vinden het prettig om te weten waar de grenzen liggen. Maar Nederland doet moeilijk over dit soort dingen en is huiverig om culturele kwesties aan de orde te stellen.’
Stopzetten van subsidies
Een andere maatregel die Van Ooijen oppert is het stopzetten van subsidies aan allerhande Marokkaanse organisaties en categorale projecten in ons land. ‘Ze zijn niets waard en hebben hun kansen gehad’, stelt de cultureel antropoloog. ‘De overheid ziet deze clubs veelal als gesprekspartner, als een instrument voor de oplossing van de problemen, maar het is los zand. De Marokkaanse gemeenschap in Nederland heeft geen echte voormannen. Ook niet met kanjers als Aboutaleb of Marcouch. Een Berber vertrouwt immers niet gemakkelijk iemand en laat zich niet vertegenwoordigen. Het heeft geen zin te praten met partijen die zeggen dat ze uit naam van anderen spreken. Daar help je niemand mee. Sterker zelfs, dat werkt averechts.’
Tot slot
‘Stemmingmakerij tegen een hele bevolkingsgroep heeft geen zin. Maar we moeten duidelijk maken dat iedereen in dit land zelf verantwoordelijk is voor zijn gedrag. Begrip tonen voor het ‘slachtofferige’ verbloemen van deze eigen verantwoordelijkheid lost niets op. Ik droom van een Nederlandse samenleving waarin we open en relaxed met culturele verschillen omgaan, waarin we elkaar zien als uniek individu zonder cultureel juk op de schouders, maar ik weet dat de weg daar naar toe niet zonder morele kleerscheuren kan en zal verlopen. Hopelijk blijft het daarbij.’
Huug van Ooijen is cultureel antropoloog en Marokkanenkenner. Hij publiceert regelmatig over zijn ideeën. Een Google zoektocht naar Van Ooijen levert veel reacties op opiniestukken van zijn hand in de Volkskrant en Trouw. De reacties zijn vaak extreem. Ultrarechtse sites noemen hem in een adem met een ongenuanceerd ‘weg met de buitenlanders’. Ook is er kritiek op zijn stellingname vanuit wetenschappelijke hoek. Het maakt duidelijk dat het M-woord nog steeds in taboesferen gehuld is.
Cultureel antropoloog Huug van Ooijen stelt dat de Nederlandse samenleving een niet mis te verstaan signaal moet afgeven naar een groot deel van de Marokkaanse gemeenschap en niet slechts naar enkele raddraaiers. Daarbij moet de samenleving duidelijk laten weten waar haar grenzen liggen. Er is immers sprake van een botsing van twee culturen. Hoogste tijd dat deze botsing erkend en bespreekbaar gemaakt wordt.
Afgelopen zomer zat Huug van Ooijen op een terras op de Amsterdamse Noordermarkt te genieten van een kopje koffie. Opeens stopte er vrij abrupt een auto. Een Marokkaanse jongen stapte uit en begon een meisje op de fiets heftig uit te schelden. Van Ooijen vangt daarbij ook flarden op als: ‘… jullie…vuile Nederlanders…altijd….’ Andere jongens stapten uit en gingen in dreigende houding met gebalde vuisten tegenover het meisje staan. Van Ooijen snelde erheen, samen met enkele andere terrasbezoekers, en diende de jongens met wat Marokkaanse, Allah aanroepende verwensingen van repliek. De jongens dropen af en reden met gierende banden weg.
‘Dit soort voorvallen vindt regelmatig plaats in Nederland’, zegt Van Ooijen. ‘Groepjes Marokkaanse jongens stellen zich agressief op naar vrouwen, mannen, homoseksuelen, politieagenten, docenten, ambtenaren, ambulancepersoneel, buschauffeur, etc. Agressief gedrag, wantrouwen en een ‘korte lontjes’- mentaliteit zijn eigen aan veel jonge Marokkanen in Nederland.’
M-woord
Na het incident met de bedreiging van het ambulancepersoneel door Marokkaanse jongeren begin september 2008, sprak de Amsterdamse burgemeester Cohen tot verbazing van velen het M-woord uit. Van Ooijen: ‘Ik vind dat heel dapper van hem, zeker gezien zijn positie als burgervader. Het is een belangrijke eerste stap in de oplossing van het probleem.’
‘De Nederlandse samenleving heeft zich lange tijd weinig geïnteresseerd voor immigranten uit Noord-Afrika die zich decennia geleden in Nederland vestigden om te komen werken als goedkope arbeidskrachten. Iedereen ging ervan uit dat ze een tijdelijk verschijnsel waren en Nederland reageerde dan ook onverschillig op hen. En zo kon de Marokkaanse gemeenschap zich in isolement ontwikkelen met alle gevolgen van dien. Lang ook had Nederland geen interesse in de moskeeën, die op verschillend plekken in het land verrezen. Zo’n moskee was trouwens in het begin meer een vorm van zelforganisatie van mensen uit een bepaalde regio. Het waren plekken waar praktische sociale en economische problemen werden besproken. Het geloof speelde slechts op de achtergrond mee. Ik durf zelfs te stellen dat veel mensen uit het Rifgebergte die vanuit Marokko naar Nederland kwamen hier voor het eerst een moskee bezochten!
Nederland nam Marokkaanse organisaties jarenlang niet serieus. Ik herinner me een moskeebestuur in Gouda dat er al in de jaren tachtig bij de overheid op aandrong om over te gaan op een radicaal spreidingsbeleid in onderwijs en huisvesting. Ze smeekten wanhopig om een deel van hun ontsporende jongeren hard aan te pakken door hen bijvoorbeeld terug te sturen naar Marokko. Deze voorstellen werden destijds afgedaan als onhaalbaar en met een ‘zo doen we dat niet in Nederland.’
Dat veranderde pas na 11 september 2001. Vanaf dat moment werden al die Marokkaanse organisaties en moskeebesturen opeens wél als serieuze gesprekspartners benaderd. Maar toen was het al te laat. De organisaties waren reeds naar binnen gekeerd en wentelden zich vermoeid in een ‘cultuur van niet begrepen worden.’
Riffijnen
Het grootste deel van de Marokkanen in Nederland zijn Berbers uit het Rifgebergte. Van Ooijen stelt dat Riffijnen na eeuwenlange overheersing door de Spanjaarden en de Fransen, én een behandeling als tweederangsburgers door Marokko zelf een sterke overlevingsdrang hebben ontwikkeld. ‘Ze hebben een vechtersmentaliteit en een stevig wantrouwen naar de staat, de politie, instituties, scholen en noem maar op. Maar ze hebben ook onderling een sterk wantrouwen. Die mentaliteit namen ze mee naar Nederland en gaven dit door aan hun kinderen. Deze ontwikkeling werd in Nederland geen strobreed in de weg gelegd. Door de onverschilligheid van de Nederlanders werd het wantrouwen van de Berbers alleen maar aangewakkerd. Tegenwoordig botst de Marokkaanse cultuur in Nederland regelmatig stevig met de poldercultuur van de Nederlanders. Het wantrouwen komt bij veel van de jongeren tot uitdrukking in het opzoeken van de grenzen van het systeem. De in hun ogen softe reactie van dat systeem maakt geen indruk. Een hard beleid zit niet in de polderaard. Zo zijn wij niet. Nederland verbergt zich na een incident daarom nog steeds vaak achter een paar stevige uitspraken hoe het anders moet, om zich daarna terug te trekken achter een wal van goede voornemens, veelal papieren maatregelen en nog enkele vage projecten. Nederland weet zich geen houding te geven.’
Dat zou wel eens te maken kunnen hebben met de onzekerheid van Nederlanders over hun identiteit als Nederlander. Dé Nederlandse identiteit blijft vies klinken. Kijk maar naar de reacties op de uitspraken van prinses Maxima hierover vorig jaar.
Fransen staan daarin heel anders. Je kunt trots zijn op je Franse paspoort zonder extreem rechtse sympathieën te koesteren of in het onderbuikgevoel-circuit van volksmenners te belanden. Maar Nederland reageert krampachtig op de kwestie nationale identiteit.
Spiegel
De regelmatig uit de hand lopende situaties met Marokkaanse jongeren beroert de gemoederen in ons land inmiddels stevig. Van Ooijen: ’Het gedrag van veel van deze jongeren in Nederland, het tarten van het moreel en institutioneel systeem, houdt Nederland in wezen een spiegel voor. Het geeft na al die jaren vrij goed aan waar de zwakke plekken zitten van allerhande instanties, waaronder het onvermogen van het welzijnswerk en hulpverlening.’
Eerste stap
De Marokkaanse cultuur van wantrouwen en slachtofferschap heeft tot nu toe dus vrij spel gekregen in de Nederlandse samenleving. Stevig reageren was lang ‘not done’ voor bestuurders. Recente afsplitsingen van de VVD maken dankbaar gebruik van de situatie en sprongen op hun manier in het vacuüm dat hierdoor langzaam is ontstaan. Want steeds meer mensen in Nederland ervaren voorvallen als in dit artikel beschreven langzaam toch wel als ‘erg vervelend’, om een understatement te gebruiken. Er moet ‘iets’ gebeuren. ‘Het uitspreken van het M-woord is een eerste stap’, aldus van Ooijen. ‘Het doorbreekt een taboe. En door het probleem te benoemen open je de deur naar een oplossing.’
Duidelijkheid
Die oplossing ligt volgens Van Ooijen in het bieden van duidelijkheid en stellen van grenzen. ‘Als je bijvoorbeeld een ambulancemedewerker met de dood bedreigt, wordt je onmiddellijk opgepakt en krijg je een zware boete. Dat voelt de bedreiger in zijn portemonnee. Als hij het niet kan betalen, laat je hem ervoor werken. In elk geval moeten de straffen hard, consequent en effectief zijn.
Wees ook duidelijker waar je als samenleving staat en waar je grenzen liggen. Maak duidelijk dat onze maatschappelijke instituties gericht zijn op ondersteuning, zorg en hulp en dat het geen pas geeft deze vijandig te behandelen. Maak ook duidelijk dat wij hier in de publieke ruimte uitgaan van de gelijkwaardigheid van mannen, vrouwen, homoseksuelen, gelovigen en ongelovigen. Dat soort dingen. Geef niet de suggestie dat hierover nog gediscussieerd kan worden. Die tijd hebben we immers gehad.
Frankrijk creëerde een tijd terug helderheid met het verbod op het dragen van hoofddoekjes. Ook zo’n taboe. In Frankrijk zijn kerk en staat sterk gescheiden. Zo zie je bijvoorbeeld geen religieuze symbolen in het gemeentehuis en op scholen. Dus ook geen hoofddoeken. Dat is duidelijk. En dat ervaren ook veel moslims in Frankrijk zo. Die vinden het prettig om te weten waar de grenzen liggen. Maar Nederland doet moeilijk over dit soort dingen en is huiverig om culturele kwesties aan de orde te stellen.’
Stopzetten van subsidies
Een andere maatregel die Van Ooijen oppert is het stopzetten van subsidies aan allerhande Marokkaanse organisaties en categorale projecten in ons land. ‘Ze zijn niets waard en hebben hun kansen gehad’, stelt de cultureel antropoloog. ‘De overheid ziet deze clubs veelal als gesprekspartner, als een instrument voor de oplossing van de problemen, maar het is los zand. De Marokkaanse gemeenschap in Nederland heeft geen echte voormannen. Ook niet met kanjers als Aboutaleb of Marcouch. Een Berber vertrouwt immers niet gemakkelijk iemand en laat zich niet vertegenwoordigen. Het heeft geen zin te praten met partijen die zeggen dat ze uit naam van anderen spreken. Daar help je niemand mee. Sterker zelfs, dat werkt averechts.’
Tot slot
‘Stemmingmakerij tegen een hele bevolkingsgroep heeft geen zin. Maar we moeten duidelijk maken dat iedereen in dit land zelf verantwoordelijk is voor zijn gedrag. Begrip tonen voor het ‘slachtofferige’ verbloemen van deze eigen verantwoordelijkheid lost niets op. Ik droom van een Nederlandse samenleving waarin we open en relaxed met culturele verschillen omgaan, waarin we elkaar zien als uniek individu zonder cultureel juk op de schouders, maar ik weet dat de weg daar naar toe niet zonder morele kleerscheuren kan en zal verlopen. Hopelijk blijft het daarbij.’
Huug van Ooijen is cultureel antropoloog en Marokkanenkenner. Hij publiceert regelmatig over zijn ideeën. Een Google zoektocht naar Van Ooijen levert veel reacties op opiniestukken van zijn hand in de Volkskrant en Trouw. De reacties zijn vaak extreem. Ultrarechtse sites noemen hem in een adem met een ongenuanceerd ‘weg met de buitenlanders’. Ook is er kritiek op zijn stellingname vanuit wetenschappelijke hoek. Het maakt duidelijk dat het M-woord nog steeds in taboesferen gehuld is.