timioto
25-10-2008, 17:54
Rotterdam, 25 okt. Sinds 46 miljoen jaar zwerft een stuk DNA door het dierenrijk dat zich niets aantrekt van soortgrenzen. Biologen uit Texas ontdekten dit zogeheten transposon, dat ze Space Invader (SPIN) doopten. Het sprong, mogelijk verpakt als virus, tussen onder meer een primitief aapje (zie foto), ratten en muizen, een hagedis en een vleermuis.De vondst is opmerkelijk, omdat dit soort wilde, ‘horizontale’ verspreiding van DNA (in tegenstelling tot verticaal, van ouder op kind) hoogst zeldzaam geacht wordt onder dieren. Volgens de auteurs laat het zien dat SPIN en vergelijkbare transposons flink hebben bijgedragen aan het vormgeven van de genomen van zoogdieren (Proceedings of the National Academy of Sciences, early edition, 20 oktober).
Een transposon is het stereotype van een selfish gene. Het is een stuk genetisch materiaal dat de informatie bevat (en vaak niks meer dan dat) om zichzelf te kopiëren, en dat is dan ook wat het doet. Het springt binnen organismen, van bacteriën tot planten en dieren, van de ene plaats in een genoom naar de andere, hele of gedeeltelijke kopieën van zichzelf achterlatend.
Het proces kan danig uit de hand lopen. Een transposon kopieert zich bij voorkeur bij de vorming van geslachtscellen. Zo hopen zich in de loop van miljoenen jaren soms tienduizenden kopieën op, tot het transposon zo kapotgemuteerd is dat het niet meer kan. Zo wordt het genoom een kerkhof van oude transposonkopieën. Niet minder dan 44 procent van het menselijk genoom bestaat uit hun resten. Dat is bijna de helft van alle junk DNA.
Maar niet altijd verloopt de opkomst en ondergang van een transposon zo ongemerkt: het kan genen opbreken door zich er middenin te plakken. Meestal is dat schadelijk, soms ontstaat een gen met een nieuwe functie. Dat soort mechanismen spelen niet alleen binnen soorten, maar ook horizontaal, tussen niet verwante soorten onderling. Van bacteriën was dat al lang bekend; Cédric Freschotte en zijn collega’s beschrijven de totnogtoe uitgebreidste horizontale verspreiding bij zoogdieren en reptielen. SPIN is een stukje DNA van 2.836 baseparen (‘letters&rsquo
Bron: nrc