In Nederland is de Ramadan begonnen. Maar niet overal is dinsdag de start van de islamitische vastenmaand.
En dat heeft zowel politieke als religieuze oorzaken. In Irak is een mop die gaat als volgt: toen engelen op hun trompet bliezen om de Dag des Oordeels aan te kondigen, vroegen sjiïeten aan soennieten waarom ze dat deden. Iemand antwoordde dat de Dag des Oordeels was aangebroken. De sjiieten zeiden daarop: ‘Dat betekent dat de onze morgen begint'.
Deze mop laat zien hoe gefrustreerd de gemiddelde moslim is dat politici en theologen geen gemeenschappelijke data kunnen afspreken om de islamitische feestdagen te vieren.
De meeste islamitische landen beschouwen dit jaar de eerste maandag van september als het begin van de Ramadan, de heilige feestmaand voor moslims, met uitzondering van vier landen. In Libië en Nigeria is de ramadan al zondag begonnen en in Marokko en Iran gebeurt dat pas op dinsdag. Irak is zoals gewoonlijk verdeeld tussen de soennieten die maandag met vasten zijn gestart en sjiïeten die dinsdag beginnen.
Er zijn veel oorzaken waarom moslims niet op dezelfde dag beginnen met de ramadan, zowel politieke als sektarische oorzaken. In Libië hangt bijvoorbeeld het begin van de ramadan samen met de astronomische kalender, terwijl de meeste landen zich juist richten op de wassende maan die het begin aanduidt van de vastenmaand, de negende maand in de islamitische maankalender.
Om enige overeenstemming te bereiken heeft de Islamitische Theologische Raad een compromis bedacht dat gebaseerd is ‘op de stand van de maan en niet in strijd is met de astronomische berekeningen'.
Het volgen van alleen een methode is volgens de Raad in tegenspraak met de sharia, de islamitische wetgeving. De sharia beveelt aan om de datum te berekenen in overeenstemming met de Koran en in overeenstemming met de hadith, de overgeleverde tradities, door de maan te observeren.
Sjiïtische theologen kondigen het begin van de Ramadan aan zodra ze de maansikkel hebben gezien, die het begin aanduidt van elke maand, en kunnen zo een dag later beginnen dan de soennieten.
De afgelopen jaren hebben velen gevraagd om een islamitische raad die heel de islamitische gemeenschap zou moeten vertegenwoordigen. Een van de taken van deze raad zou moeten zijn om overeenstemming te bereiken over het begin van de vastenmaand, aldus
Wereldomroep.nl.
Het echte conflict draait om de sektarische verschillen binnen de islamitische theologische leer zoals het Wahhabisme, een conservatieve stroming binnen de soennitische islam, die domineert in Saudi-Arabië.
Veel deskundigen denken dat het halsstarrig weigeren om de astronomische berekeningen te erkennen niet alleen een godsdienstig verschil van inzicht is maar ook een vorm van protest tegen modernisering. Of in ieder geval een poging om te voorkomen dat moderne methoden oude religieuze gewoontes vervangen.
Een Tunesische ingenieur die bij de NASA werkt, heeft om die reden een elektronische verrekijker ontworpen die bevestigd is aan een camera, waarmee iedereen een duidelijk beeld kan krijgen van de wassende maan.
Theologische en sektarische verschillen zijn niet de enige oorzaak voor het verschil van mening over het begin van de Ramadan. Ook de politiek speelt een rol. In de jaren zeventig kozen radicale Arabische staten zoals Irak, Syrië, Libië en Jemen een andere dag om de ramadan te starten om zo te protesteren tegen Saudi-Arabië dat zich toen koesterde in een sterke politieke, economische en religieuze dominantie.
In de loop der jaren hebben deze landen langzaam afstand genomen van hun handelswijze, met uitzondering van Libië. Kolonel Kadhafi pleitte zelfs om de internationale heilige plaatsen onder internationaal beheer te plaatsen, maar niemand in de Arabische wereld wilde hem daarin steunen.
De meerderheid heeft zich inmiddels geschaard achter Saudi-Arabië dat in zijn eentje beslist over de belangrijkste islamitische feestdagen.