Natuurlijk is religie niet hetzelfde als cultuur. (Anders zou religie wel cultuur genoemd worden
) Dat is niet de vraag.
De vraag is: is religie cultureel gedoe. Of andersom: overstijgt religie (wat jij beweert) en is cultuur religieus gedoe.
Ik zou het woordt "gedoe" niet hebben gekozen maar zou het verwoorden als respectievelijk:
Brengt cultuur religie voort. Of andersom: brengt religie cultuur voort.
Lijkt een kip-ei-probleem... Maar als we het logisch uitpluizen tot:
Als cultuur religie voortbrengt (cultuur overstijgt religie), dan is geen religie zonder cultuur mogelijk.
Als religie cultuur voortbrengt (religie overstijgt cultuur), dan is geen cultuur zonder religie mogelijk.
Dan is de vraag:
zijn er voorbeelden die één van deze twee mogelijkheden tegenspreken?
Ik kan geen voorbeelden vinden van een religie zonder cultuur. Maar ik kan wel voorbeelden verzinnen van een cultuur zonder religie (geloven in God).
Dat zou betekenen dat cultuur religie overstijgt.
Er is nog een derde mogelijkheid: religie en cultuur hebben helemaal niéts met elkaar te maken, waardoor vergelijking onmogelijk is en overstijging geen betekenis heeft.
Bedoel je dat?