Extremisme betekent letterlijk; zich op een plek begeven die zo ver mogelijk verwijderd is van het midden. Figuurlijk duidt het op een soortgelijke verwijdering qua religie, gedachte als ook qua gedrag.
Eén van de belangrijkste consequenties van extremisme is dat men bloot komt te staan aan gevaar en onveiligheid. Daarom raadt de islam bij alles gematigdheid en evenwicht aan: bij geloof, aanbidding, gedrag en wetgeving.
Gematigdheid, of evenwicht, is niet slechts een algemene eigenschap van de islam, maar het is een hoofdkenmerk! De Koran zegt:
"Aldus hebben Wij jullie tot een gemeenschap gemaakt die de middenweg bewandelt, opdat jullie getuigen zouden zijn over de mensen en de Boodschapper een getuige over jullie." 2:143.
Overeenkomstig is de moslimgemeenschap er één van rechtvaardigheid en gematigdheid; Zij getuigt van iedere afwijking van het rechte pad, zowel in het hier en nu als in het hiernamaals. Islamitische geschriften roepen moslims op de gulden middenweg te bewandelen en alle vormen van extremisme af te zweren en tegen te gaan, zoals: overdrijving (ghuluw), overangstvalligheid (tanattu&rsquo
, en starheid (tashdied). Als we dergelijke geschriften nauwkeurig bestuderen kunnen we concluderen dat de islam zich nadrukkelijk uitspreekt tegen overdrijving.
De Profeet, vrede zij met hem, heeft werkelijk iedere neiging naar religieuze overdrijving veroordeeld. Hij waarschuwde diegenen onder zijn metgezellen die overdreven in aanbidding of die als asceten leefden, vooral wanneer dit verder ging dan wat het gematigde standpunt van de islam voorschreef. De islam probeert een evenwicht te creëren tussen de lichamelijke behoeften en die van de ziel, tussen het recht van de mens het uiterste uit het leven te halen en het recht van de Schepper aanbeden te worden door de mens.
De Koran verbiedt en verwerpt de neiging om de ‘goede dingen des levens’ (tayyibaat), die God aan zijn dienaren schonk, tot verboden uit te roepen. In een vers, die in Mekka is geopenbaard, zegt God:
"O, kinderen van Adam! Draagt jullie mooiste kleding op ieder tijdstip en iedere plaats van het gebed. Eet en drinkt, maar verspil niet uit overmaat, want God houdt niet van verspillers. Zeg wie heeft de prachtige gaven van God verboden, die hij voor zijn dienaren gemaakt heeft en de schone, pure dingen, die Hij als levensonderhoud gegeven heeft?" 7: 31-32.
Ook al zou een enkeling voor een kortere of langere periode overdrijving kunnen verdragen, de overgrote meerderheid kan dit echter niet. God’s wet is gericht tot de gehele mensheid en niet tot een bijzondere groep van mensen die over een uitzonderlijke eigenschap van geduld beschikken. Om precies deze reden werd de Profeet, vrede zij met hem, op een keer boos op zijn metgezel Mu’adh, omdat deze op een dag de mensen voorging in het gebed en het gebed zo lang maakte dat iemand achteraf naar de Profeet ging om zijn beklach te doen. De Profeet, vrede zij met hem, zei tegen Mu’adh (op een boze toon): ‘Oh Mu’adh, stel je de mensen op de proef?’ Hij herhaalde dit tot drie maal toe.
Een andere keer sprak hij met ongekende boosheid tot een imam: ‘Door sommigen van jullie krijgt men een hekel aan het verrichten van goede daden. Let er dus op dat wanneer jullie de mensen voorgaan in het gebed dat jullie het gebed niet langer maken dan noodzakelijk. Hou het kort, want sommigen van hen zijn zwak of oud en weer anderen hebben elders drukke bezigheden.’
En verder, toen de Profeet, vrede zij met hem, Mu’adh en Abu Musa naar Jemen stuurde, gaf hij hen het volgende advies mee: ‘Maak dingen niet moeilijker voor de mensen dan noodzakelijk. Breng de goede boodschap en zorg ervoor dat ze er niet afkerig van worden. Gehoorzaam elkaar en twist niet met elkaar.’
Hoe groots is het advies van de Profeet vrede zij met hem, bestemd voor alle moslims om niet teveel hooi op de vork te nemen als het gaat om aanbidding en om gematigd te zijn, opdat men niet uit vermoeidheid in elkaar stort en niet verder kan gaan. Hij, vrede zij met hem, zei: ‘Religie is iets makkelijks. Wie zichzelf te zwaar belast zal niet op dezelfde wijze verder kunnen. Doe wat juist is ( zonder te overdrijven of nalatig te zijn), benader (perfectie), en verheug je (dat je zult worden beloond voor je goede daden).